“Wzorcowe” poręczenie w Kodeksie cywilnym
Umowa poręczenia polega na tym, że poręczyciel zobowiązuje się w stosunku do wierzyciela, że wykona zobowiązanie jego dłużnika w wypadku, gdyby ten go nie zrealizował (art. 876 § 1 k.c.). Ustawa wymaga, by oświadczenie o udzieleniu poręczenia było złożone na piśmie pod rygorem nieważności (tzw. forma ad solemnitatem). Przepisy Kodeksu cywilnego kształtują poręczenie przede wszystkim w interesie wierzyciela, co widać szczególnie dobrze w treści art. 881. Przepis ten wskazuje, że o ile w umowie poręczenia nie znalazło się odmienne zastrzeżenie, poręczyciel odpowiada na takich samych zasadach, jak współdłużnik solidarny. Trzeba pamiętać, że w polskim porządku prawnym poręczenie nie ma charakteru subsydiarnego, zatem wierzyciel ma prawo domagać się świadczenia od poręczyciela bez wcześniejszego pozwania dłużnika głównego. Tym bardziej nie jest zobowiązany do wykazywania, że prowadzenie egzekucji z mienia dłużnika okazała się bezskuteczna.
Zmienna wysokość długu
O tym, za jaką kwotę odpowiada w danym momencie poręczyciel decyduje każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika głównego, zatem będzie on malał np. w razie postępów w spłacie kredytu (zob. art. 879 § 1 k.c.). Ochroną interesów ręczącego jest wyraźne wykluczenie możliwości zwiększenia wysokości zobowiązania poręczyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez wierzyciela i dłużnika (art. 879 § 2 k.c.). Oprócz tego, możliwe jest poręczenie za dług przyszły, jednakże prawo wymaga określenia jego wysokości z góry (art. 878 § 1 k.c.). Dobrze mieć na uwadze, że poręczenie za dług przyszły udzielone bezterminowo może być przed powstaniem tego długu odwołane w dowolnym momencie (art. 878 § 2 k.c.).
Gdy kredytobiorca nie jest w stanie zawrzeć ważnej umowy
W praktyce zdarza się poręczenie za dług osoby, która nie mogła zawrzeć ważnej umowy ponieważ nie ma zdolności do czynności prawnych (np. ubezwłasnowolniony całkowicie, małoletni). Co do zasady, w takim wypadku poręczyciel nie jest wolny od odpowiedzialności, lecz powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny. Jest to sytuacja bardzo korzystna dla wierzyciela, dlatego prawo przewiduje taką odpowiedzialność poręczyciela tylko jeżeli w chwili udzielania poręczenia wiedział on o braku zdolności prawnej dłużnika lub bez trudu mógł się o tym dowiedzieć (art. 877 k.c.).
Na czym polega solidarność dłużników?
Wspomnieliśmy wyżej, że poręczyciel odpowiada jak współdłużnik solidarny. Solidarność dłużników polega na tym, że są oni zobowiązani w taki sposób, że wierzyciel może domagać się (zatem wytoczyć powództwo) części albo całości świadczenia od każdego z dłużników z osobna, wszystkich łącznie lub od kilku z nich (art. 366 § 1 k.c.). Jest to jego autonomiczna decyzja, nie jest on zobowiązany do kierowania swych pretensji np. wpierw do dłużnika, który ma najwyższe dochody. Spłata zobowiązania przez któregokolwiek dłużnika solidarnego zwalnia pozostałych, odrębną kwestią są rozliczenia regresowe między nimi (zob. art. 376 k.c.). Sytuacja poręczyciela jest o tyle niekorzystna, że aż do całkowitej spłaty wierzytelności, pozostaje on zobowiązany (art. 366 § 2 k.c.). Wierzyciel może zwolnić z długu jednego ze współdłużników (np. jednego z poręczycieli), jednak nie ma to skutku wobec pozostałych dłużników objętych solidarnością (art. 373 k.c.).