W myśl wskazanego w tytule artykułu przepisu, udzielenie przez bank kredytu jest uwarunkowane adekwatną zdolnością kredytową po stronie kredytobiorcy. Zdolność ta to tyle, co możliwość spłaty kredytu i odsetek w umówionych terminach. Wśród przedstawicieli nauki prawa przeważa opinia, że ocena zdolności kredytowej jest tzw. obowiązkiem przedkontraktowym, który ma charakter publicznoprawny. Nie jest zatem wyłącznie kwestią interesu banku i jego wierzycieli, np. depozytariuszy. Taki sam obowiązek dotyczy kas SKOK.
Parametry i zależności
Art. 70 Prawa bankowego mówi o „uzależnieniu” pozytywnej decyzji kredytowej od istnienia zdolności kredytowej. W ustawie nie określono jednak na czym owo „uzależnienie” ma polegać ani nie wskazano wyraźnie jakie czynności winny być podjęte, by zrealizować wymóg art. 70. W tekście Prawa bankowego próżno szukać również przepisów wskazujących jakie parametry są niezbędne, by stwierdzić czy mamy do czynienia ze zdolnością do zaciągnięcia danego rodzaju kredytu. Z pozoru jest to luka. Jednakże ustawodawca nie wprowadził szczegółowych uregulowań, a co za tym idzie zbędnej kazuistyki, gdyż dobrze zdawał sobie sprawę z tego, że praktyka instytucji finansowych od wielu lat posługuje się opracowanymi przez specjalistów wzorami badania zdolności kredytowej. Towarzyszą im szczegółowe kryteria oceny możliwości płatniczych dłużnika oraz ujednolicone procesy gromadzenia i oceny dokumentów.
Rozważania prawników
Czy istnieje zdolność kredytowa in abstracto czyli traktowana jako pewien oderwany od realiów hic et nunc stan? Judykatura wskazuje, że można o niej mówić jedynie w konkretnych okolicznościach faktycznych, w konkretnym czasie i w stosunku do zindywidualizowanego podmiotu (w ten sposób np. Sąd Najwyższy w wyroku z 12 lutego 2003 r., I CKN 6/01). Sąd wskazał ponadto, że zdolność kredytową trudno uznać za prawo podmiotowe, nie ma ona również obiektywnej wartości gospodarczej. Jest to cecha związana z osobą kredytobiorcy, nadana przez bank po poddaniu go procesowi oceny według różnego rodzaju kryteriów (ibidem). Oprócz tego, warto mieć świadomość, że w świetle art. 70 Pr. bank. „uzależnienie przyznania kredytu” oznacza, że na banku spoczywa obowiązek odmowy zawarcia umowy z podmiotem pozbawionym zadowalającej zdolności kredytowej. Trzeba wiedzieć, że nie zachodzi relacja odwrotna – odpowiednia zdolność nie pociąga za sobą powstania obowiązku udzielenia kredytu (brak tzw. przymusu kontraktowego).
Wyjątek potwierdza regułę
W wypadku stwierdzenia przez bank braku zdolności kredytowej, nadal możliwe jest udzielenie kredytu po warunkiem ustanowienia adekwatnego zabezpieczenia, kompensującego brak tejże (art. 70 ust. 2 Pr. bank). Ustawa mówi o „szczególnym sposobie zabezpieczenia”, zatem nie wystarczą standardowe metody, akceptowane przez bank dla określonego typu kredytów w zwykłych okolicznościach. W roku 2020 do ust. 2 art. 7 dodano nowy pkt 2, zgodnie z którym kredyt może być udzielony również, gdy podmiot ubiegający się od finansowanie przedstawi program naprawy swej gospodarki. Programem takim może być między innymi układ w znaczeniu Prawa restrukturyzacyjnego. Skoro mowa o restrukturyzacji, warto dodać, że brak zdolności kredytowej nie jest jednoznaczny z zaprzestaniem regulowania długów albo niewypłacalnością w sensie Prawa upadłościowego.
Na podstawie: G. Sikorski, Prawo bankowe. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2015; A. Stangret-Smoczyńska, Zdolność kredytowa w ujęciu prawnym prawa polskiego, C.H. Beck, Warszawa 2016;