Uregulowana w art. 69 Prawa bankowego umowa kredytu jest umową odpłatną. W związku z tym, bankowi przysługuje wynagrodzenie, na które składają się oprocentowanie i prowizja. W realiach polskiego rynku finansowego, wynagrodzenie obejmuje nieraz jedynie oprocentowanie albo oprocentowanie i prowizję łącznie. Zastrzeżenie odsetek stanowi element istotny umowy kredytu bankowego czyli tzw. essentiale negotii. Wynika to z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, w którym mowa o tym, że kredytobiorca ma obowiązek zwrotu kredytu wraz z odsetkami.
Zapłata za kredyt
Prowizję można zdefiniować jako formę wynagrodzenia tego, kto dokonuje jakiejś czynności prawnej, np. zawiera umowę. W świetle Prawa bankowego, prowizja stanowi fakultatywny składnik umowy kredytu bankowego (por. art., 69 ust. 2 oraz art. 110 Pr. bank). Posługując się nim, bank może zmieniać zasady świadczenia swych usług kredytowych. Działające na polskim rynku banki traktują prowizję od przyznania kredytu jako sui generis wynagrodzenie za czynności podjęte w związku z zawarciem umowy (np. analiza dokumentów i ocena zdolności kredytowej). Występuje również prowizja od zaangażowania, (prowizja od niewykorzystanego kredytu), która jest pobierana od kredytów w rachunku bieżącym (kredytów odnawialnych). Mamy tu do czynienia z wynagrodzeniem za pozostawanie w gotowości udostępnienia środków. Oprócz tego, praktyka zna prowizję od wcześniejszej spłaty kredytu, która jest pobierana, gdy nastąpi spłata kredytu przed umówionym terminem.
Co determinuje wysokość odsetek?
Jest dość oczywiste, że finalna kwota odsetek jest uzależniona od tego, ile trwał stosunek kredytowy. Oprocentowanie może być naliczane i pobierane zgodnie ze stawką stałą, która nie zmienia się w czasie trwania umowy kredytowej. Może być również oparte na stawce zmiennej, której modyfikowanie jest dopuszczalne wyłącznie na warunkach wskazanych w postanowieniach umowy. Górną granicą jest zawsze pułap odsetek maksymalnych przewidziany w Kodeksie cywilnym. Odsetki nie mogą przekroczyć tej ustawowej granicy w żadnym momencie trwania stosunku kredytowego.
Precyzyjne klauzule to konieczność
Trzeba zaznaczyć, że bank nie jest uprawiony do samodzielnego decydowania o zmianie wysokości oprocentowania. Modyfikacje zachodzą w związku ze zmianą przyjętych wskaźników mających obiektywny charakter (stopa inflacji, kursy walut, indeksy finansowe itp.). W każdym wypadku przesłanki prowadzące do zmiany oprocentowania muszą być ujęte w umowie konkretnie i ściśle. W ten sposób wypowiadał się wiele razy Sąd Najwyższy, wskazując np. że klauzula zmiennej stopy oprocentowania kredytu umieszczona w stosowanym przez bank wzorcu umowy nie może być blankietowa (wyr. SN z 4 listopada 2011 r., I CSK 46/11). Gdy mamy do czynienia z kredytem denominowanym w walutach obcych, umowa powinna dokładnie wskazać, w jaki sposób następuje naliczanie odsetek i prowizji, określając przy tym w jakiej walucie mają one być uiszczone.
Na podstawie: Grzegorz Sikorski, Prawo bankowe. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2015.